Ngày 1-3-2018, nhà thi đấu Quicken Loans Arena, Cleveland.

Sxiers 105-97 Cavaliers, 17 giây còn lại trên đồng hồ, Sixers cầm bóng.

Cảm ơn mọi người đã đến sân hôm nay. Hãy về cẩn thận và có một buổi tối ngon giấc...

Trong lúc các khán đài đang thưa người dần, người xem TV ở nhà bắt đầu chuyển kênh thì ở trận đấu đang diễn ra tại "The Q", một cuộc chơi mới bắt đầu. Đây là khái niệm đã quá quen thuộc với giới NBA, nhưng chúng thường vô hình trong mắt người hâm mộ vì chẳng ai quan tâm lắm về nó.

Đó chính là "garbage time", khái niệm có thể tạm dịch là "thời gian rác", từ để chỉ khoảng thời gian còn lại trên đồng hồ thi đấu khi kết quả đã được định đoạt.

Đây là khoảng thời gian lằn ranh giữa sự chuyên nghiệp và sự cạnh tranh là vô cùng mong manh. Có thể nói, khoảng thời gian này là vô nghĩa với người này nhưng lại mang đến cơ hội cực kỳ lớn với người khác. Khoảng thời gian với một khái niệm đã tồn tại từ xa xưa nhưng suy đi nghĩ lại, chúng lại hơi thiếu hợp lý.

Quay lại với trận đấu mà Sixers đã dẫn trước Cavaliers 8 điểm với khoảng 17 giây còn lại trên đồng hồ, tiền đạo của Philly là Dario Saric đã phạm vào điều mà các cầu thủ NBA coi là luật bất thành văn. Anh lao thẳng về phía rổ và có một có dunk nhẹ nhàng.

Lúc này, Jordan Clarkson bên phía Cleveland chẳng hài lòng chút nào và đã ném thẳng quả bóng vào lưng của Saric.

Kết quả là Clarkson bị truất quyền thi đấu ngay lập tức và một màn xô xát "nhẹ" xảy ra trên sân với hình ảnh Rodney Hood cùng siêu sao LeBron James phân trần cùng Saric về tình huống trước đó.

"Ừ thì bóng rổ là thế", Jordan Clarkson trả lời phóng viên sau trận. "Một phần của trận đấu là như thế. Nếu có ai nói khác đi, ai đó nói rằng họ sẽ không phản ứng như tôi, họ sẽ làm điều gì đó khác thì họ đang nối dối. Đặc biệt là khi thế trận đã như vậy".

Clarkson cho rằng Saric nên "biết điều" hơn: "Bọn họ hiểu rõ điều đó hơn ai hết. Họ cũng là cầu thủ NBA. Tôi chỉ nói như vậy thôi".

Thời gian rác là một khái niệm mà trong đầu mỗi người sẽ có một suy nghĩ khác nhau. Nhưng nhìn chung tại NBA, hành động như của Dario Saric được coi là không đẹp.

Đối với nhiều người có suy nghĩ tiêu cực hơn, khoảng "garbage time" này là lúc để những cầu thủ có trình độ thấp hơn tận dụng và ghi dấu ấn trong mắt ban huấn luyện. Đó là lúc hàng loạt trụ cột đã được rút ra nghỉ, để lại trên sân những tân binh trẻ hay các cầu thủ được đôn lên từ G-League.

Tuy nhiên, không phải ai cũng như nghĩ vậy. Một trong số đó là Montrezl Harrell, tiền đạo trụ cột của LA Clippers.

"Thật lòng mà nói, tôi chưa bao giờ nghĩ nó là thời gian rác", Harrell chia sẻ. "Nếu bạn có đủ sự tôn trọng cho cuộc chơi này, cho bộ môn bóng rổ này, toàn bộ thời gian ở trên sân sẽ đều là thời gian thi đấu. Bạn sẽ không nhìn vào bất kỳ lúc nào và coi chúng là thời gian rác".

Một người khác có cùng suy nghĩ trên là Quinn Cook, hậu vệ dự bị của LA Lakers đã từng góp mặt trong đội hình vô địch của Golden State Warriors. Anh nói rằng mình sẵn sàng ra sân, dù cho đó là 3 phút cuối của một trận blowout nhưng chỉ là khi anh còn một cầu thủ dự bị chơi bóng rổ đại học tại Duke.

Quinn Cook cùng Stephen Curry ăn mừng chức vô địch NBA năm 2017.

"Tôi được dạy từ độ tuổi khá nhỏ rằng hãy tận dụng từng giây một khi còn ở trên sân", Cook chia sẻ. "Nhiều người không được dạy điều này, nhưng họ nhanh chóng tiếp nhận nó. Hãy ngồi ngoài 10 ngày liền mà không ra sân, bạn sẽ cảm thấy quí trọng những phút giây hiếm hoi ấy".

Tuy nhiên, dù cầu thủ có đưa ra quan điểm như thế nào, trong thực tế luôn có những thời điểm trận đấu đã an bài và không còn cứu vãn được nữa. Đôi khi một trận thắng đậm sẽ được bắt đầu từ hiệp 2 và đôi khi, thời gian rác chỉ là khoảng 40 giây cuối trận, tuỳ thuộc vào khoảng cách hay sự chênh lệch về thế trận giữa hai đội.

Với các huấn luyện viên của đội thua trong một trận blowout, quyền "bật chế độ" thời gian rác hoàn toàn nằm trong tay họ. Thời điểm họ rút hết những cầu thủ quan trọng ra khi trận đấu còn đến 5 phút với cách biệt quá xa, hoặc thời điểm trận đấu còn dưới 24 giây và HLV chủ động kêu các học trò buông tay để thời gian trôi hết.

Nhưng có lý do để các cầu thủ hay HLV cảm thấy không hài lòng về việc đối phương ghi điểm khi họ đã từ bỏ ở cuối trận. Đó là câu chuyện về luật bất thành văn.

Hãy nói một chút về luật bất thành văn hay còn gọi là unwritten rule mà các cầu thủ chuyên nghiệp thường truyền tai nhau này.

Trong giới cầu thủ hay những tay chơi kỳ cựu tại NBA, họ coi trọng 2 khái niệm khi thi đấu: Tôn trọng cuộc chơi và tôn trong đối thủ. Với những đội bóng thường xuyên thắng đậm như Golden State Warriors, các cầu thủ thường bảo nhau về một "điều luật nội bộ".

Hãy nghe Quinn Cook, người thường xuyên được đứng trên sân trong màu áo của Warriors sau khi họ đã blowout đối thủ và Stephen Curry đã ngồi bên ngoài, cười đùa cùng Klay Thompson hay Kevin Durant nói về "điều luật nội bộ" này:

"Nếu như chúng tôi đã chắc thắng và shot clock được tắt đi (trận đấu còn dưới 24 giây), chúng tôi sẽ không tấn công nữa. Đó là một cách để tôn trọng đối thủ, điều mà tôi nghe rất nhiều từ các đàn anh trong đội".

"Đó là cách để tôn trọng đối thủ", Quinn Cook nói về việc giữ bóng khi trận đấu đã an bài trong những giây cuối.

Trong khi sự cao thượng hay tinh thần thể thao luôn được coi trọng ở bất kỳ bộ môn nào, chúng vẫn cần nhiều thời gian để có thể thẩm thấu vào tâm trí của một cầu thủ trẻ, đặc biệt là với môi trường bóng rổ chuyên nghiệp hay ở NBA.

"Bạn sẽ không thể ép một cầu thủ năm nhất hay năm hai biết được điều đó. Có thể từ nơi mà họ bắt đầu sự nghiệp, điều này chưa từng được bàn luận. Đôi khi họ sẽ không biết phải làm gì trong 30 giây cuối ngoài việc coi khoảng thời gian đó là thời gian thi đấu", chuyên gia phân tích của đài TNT Mike Fratello chia sẻ.

Thực chất không quan trọng thời gian hay tỷ số, mục đích thi đấu của một cầu thủ hay một đội bóng vẫn là giành chiến thắng, vẫn là chạy hết bài tấn công mà HLV đề ra từ trước và chiến đấu đến những giây cuối cùng. Tuy nhiên, đội thua xa có thể bị ức chế và tinh thần của họ sẽ chạm đáy khi trận đấu trôi về cuối.

Garbage time hay thời gian rác trong bóng rổ đúng là một khái niệm phi logic, nhất là với tôn chỉ thi đấu của không ít người.

"Họ sẽ dạy bạn phải chơi bóng đến khi tiếng còi mãn cuộc vang lên và phải coi trọng mỗi lần lên bóng, xem chúng như đó là lần cuối cùng vậy", cựu siêu sao NBA Gilbert Arenas nói. "Nhưng rồi trận đấu còn khoảng vài chục giây và bạn đang dẫn trước 20 điểm, nếu không buông bỏ trận đấu, bạn sẽ làm đối phương cảm thấy bị tổn thương, bực tức".

Gilbert Arenas coi garbage time và luật bất thành văn về thời gian này là điều bất hợp lý.

Điểm mấu chốt của đội thắng là không cố gắng làm xấu mặt đối phương nữa. Điều này đồng nghĩa với việc ngừng ghi điểm, biểu diễn hay có những tình huống không cần thiết. Tuy nhiên, chơi đẹp không phải lúc nào cũng nắm trong suy nghĩ của tất cả mọi người.

"Từ xưa đến nay, câu chuyện vi phạm luật bất thành văn thường xảy ra nhất ở pha bóng cuối cùng. Nếu đội thắng có bóng và shot clock đã tắt, đa phần cầu thủ sẽ giữ bóng lại. Không ném 3, không lên rổ và đặc biệt là không úp rổ, không biểu diễn. Không có ngoại lệ".

Cú úp rổ của Dario Saric ở trên kia cũng chẳng mang tính biểu diễn. Nhưng ở NBA, đó được coi là hành động khá thiếu chuyên nghiệp và chỉ thường thấy ở các giải phủi.

Nếu bạn có thể hiểu, bạn sẽ hiểu. Còn nếu bạn không hiểu cũng không sao. Dario Saric không vi phạm luật NBA, đồng nghĩa với việc cú úp rổ của anh chẳng có gì là sai trái. Nhưng không phải tự dưng LeBron James cũng phải đến và trò chuyện đôi chút với Saric sau khi anh này làm như vậy.

"Tôi hơi bất ngờ", Saric nói về pha bóng và màn va chạm với Jordan Clarkson. "Tôi nghĩ rằng tất cả chúng tôi đều là cầu thủ NBA và khi họ tức giận như vậy, tôi cảm thấy khá lạ...

Nhưng tôi muốn xin lỗi... Pha bóng ấy không có chủ đích gì và tôi không muốn nhắm đến ai cả. Tôi không có tình làm như thế".