Trong các sách cờ cổ có giá trị, nổi bật 2 kỳ phổ gồm Mai Hoa Phổ (tác giả Vương Tái Việt) và Quất trung bí (Chu Tấn Trinh) cùng biên soạn từ thế kỷ 17... 

Sau này, để chỉ ra những vấn đề mấu chốt dẫn tới việc người chơi bên Tiên mắc phải sai lầm trong Mai Hoa Phổ (từ đó tìm cách phá giải các "chiêu thức" của bên Hậu), tác giả Ba Kiết Nhân viết thêm tác phẩm "Phản Mai hoa" với những kiến giải khá ngọn ngành.

Trong khuôn khổ của mình, chúng tôi không thể dẫn lại toàn bộ các "bí kíp" kể trên (bạn đọc có thể tìm kiếm chúng trên mạng thông qua thao tác trên Google) mà chỉ xin trích dẫn kèm lời bình để quý bạn đọc vừa hiểu hơn về giá trị của các kỳ phổ, vừa qua đó đưa ra những bàn luận về "tư duy cờ" đã được các bậc tiền bối đề ra từ rất xa xưa.

Những giá trị sâu sắc trong Mai Hoa Phổ

Hãy bắt đầu từ cục thể đầu tiên: 1/ P2-5 M8.7, 2/ M2.3 X9-8, 3/ X1-2 B3.1 (bên Hậu chủ động mở Binh 3, mục đích dẫn dụ Tiên chơi Xe tuần hà), 4/ X2.4 M2.3, 5/ B7.1 B3.1, 6/ X2-7... (Xem hình 1).

Hình 1

Tới đây đã bắt đầu hình thành cuộc thế bên Tiên có Xe tuần hà, chuẩn bị chơi P8-7 công kích Mã 3 của bên Hậu. Dù biết vậy, nhưng Hậu vẫn "tương kế tựu kế", dụ đối phương bình Pháo đánh Mã, sau đó nhảy Mã lên để tiếp tục... mời đối phương xơi Tượng.

Tiếp theo, Hậu đi 6/... B7.1 (một nước đi quan trọng, kín đáo tạo "ngòi" cho Pháo ở lộ 8 sau đó), 7/ P8-7 M3.2 (nước đi rất thú vị, nhảy Mã lên chỗ tưởng khó di chuyển vì có thể bị Tiên lập tức tiến Xe khống chế, ngờ đâu đây chính là một đòn "lôi kéo", rất lô-gic với nước B7.1 trước đó), 8/ X7.1 P8.2 (tiếp tục đòn "lôi kéo" và dụ địch vào hiểm địa). Thoạt nhìn rất khó để phát hiện ra ý đồ "phế quân tranh tiên", qua đó tăng tốc độ xuất quân chủ lực và đẩy đối phương vào thế bị tấn công hết sức nhanh chóng.

Ở tình thế cụ thể này, bên Tiên có thể đưa ra 2 lựa chọn cơ bản: Ăn xe qua Tốt (X7-3) để bắt đôi Mã; hoặc ămn Pháo xuống Tượng trước nhằm đoạt thêm quân phòng thủ rồi mới ăn sang Tốt.

Chúng ta cùng nghiên cứu lựa chọn thứ nhất: 9/ X7-3 M2.4 — bên Hậu quyết đoán "phế quân tranh tiên" đưa Mã xông sang phòng tuyến đối phương, nước đi quyết định tạo nên những "sóng gió" cho hàng thủ của bên Tiên sau đó. 10/ X3.2 T3.5, 11. X3/3 M4.2 — Tới đây thì mối nguy đối với bên Tiên mới lộ rõ: Quân Mã nhảy tiếp phục 2 nước chiếu (M2.3, sau đó có thể ăn Xe hoặc phối hợp với Pháo 2 tạo sát cục; hoặc M2.4, ép Tướng phải "lộ mặt", sau đó phối hợp với Pháo và Xe để phục nước sát).

Tới đây (xem hình 2), bên Tiên dù có chống đỡ như thế nào thì cũng hết sức nguy hiểm, khó lòng tránh được bại trận. Thử ví dụ tiếp: 12/ M8.9 M2.4, 13/ Tg.1 P8-4 (Không cho Tướng trốn sang bên trái, đồng thời mở đường cho Xe 8 dọa nước sát), 14/ Tg-4 P2.6 (cấm Sĩ đối phương, ép Tướng ở thế chông chênh), 15/ X9-8 X1.1, 16/ X3-4 X8.8, 17/ Tg.1 M4.5, 18/ P5/1 X8-6, 19/ Tg-5 X6/3, 20/ B5.1 X1-2 — Tới đây Hậu hoàn toàn thắng thế.

Hình 2

Lựa chọn thứ 2 của bên Tiên ở nước thứ 9, ăn Tượng trước khi dùng Xe ăn Tốt bắt đôi quân: 9/ P7.7 S4.5, 10/ X7-3 M2.4 (vẫn là ý tưởng bỏ quân tranh thế công), 11/ P7/5 (nhận thấy nguy hiểm, Tiên vừa chạy Pháo, vừa cản không cho quân Mã nhảy sang lộ 2) ... M4.6, 12/ P7-4 (không thể chơi X3.2 vì sẽ bị M6.7 rồi P8.4 sát cục) T7.5, 13/ X3-8 M6.7, 14/ P4/3 P8-7, 15/ X8.2 P7.3, 16/ T3.1 X1-4... Bên Hậu cũng ưu thế thắng.

Một nghiên cứu khác, nếu bên Tiên đã đánh giá được sự nguy hiểm của nước thứ 8, không vội chơi X7.1 (hăm bắt Mã để rồi bị Hậu chơi P8.2) mà đổi lại, dùng Pháo vật Tượng đáy hòng chiếm "thực lợi" (hơn Tượng) thì sẽ ra sao?

Thử nghiên cứu tiếp trường hợp này: 8/ P7.7 S4.5, 9/ M8.7 T7.5, 10/ P7/3 X1-3, 11/ X9.1 P8.3 (Xem hình 3, nước hay! Phục thúc Binh 7 làm rối loạn đội hình đối phương), 12/ X9-2 B7.1, 13/ X7-3 X3.3, 14/ X2.3 X8.5, 15/ X3-2 X3.4, 16/ M3/5 X3-4 — Bên Hậu cũng ưu thế thắng...

Hình 3

Còn rất nhiều biến hóa khác mà chúng tôi không thể mô tả hết trong bài viết này, tùy thuộc vào lựa chọn của hai bên, đặc biệt là bên Tiên khi đã rơi vào "bẫy" của bên Hậu. Nhưng dù có thế nào, theo kiến giải của Mai Hoa Phổ thì rõ ràng, ngay từ giai đoạn Khai cuộc, bên Hậu đã lên kế hoạch đối công rất quyết liệt cho ván cờ bằng ý định "bỏ quân tranh tiên", "phế quân tạo sát" rất sắc bén. Việc bỏ quân trước sẽ tạo thời cơ đưa các quân chủ lực nhập cuộc rất nhanh, ép Tướng của đối phương lộ diện để dễ bề thực hiện đòn phối hợp, liên tục truy kích, tranh tiên đoạt thế cực kỳ uy mãnh.

Ngược lại, bên Tiên do không phán đoán hết những mối nguy tiềm tàng, "thấy lợi mờ mắt", dù có dùng Pháo ăn Tượng đáy, hay dùng Xe tưởng sẽ bắt được quân của đối thủ, rồi cũng đều rơi vào thế "tham thì... thâm", có cố gắng chống đỡ cũng rơi vào thế hạ phong, thậm chí khó cứu vãn tình hình.

Nói cách khác, dù Mai Hoa Phổ còn nhiều khiếm khuyết (nên sau này mới có "Phản Mai Hoa"), còn nhiều tranh cãi với nhiều cách đi khác so với "sách", nhưng giá trị của nó về những ý tưởng trong cờ tướng thì lại vô cùng lớn lao. Vả chăng, bạn chớ vội coi thường việc nghiên cứu những kỳ phổ như vậy (cho rằng "bây giờ còn ai chơi vậy nữa mà đọc"); tại giải cờ tướng quốc tế Cúp Phương Trang năm 2010, Quốc tế đại sư Tôn Thất Nhật Tân của chúng ta từng "trúng chiêu" Mai Hoa Phổ của đại sư Tôn Dũng Chinh (Trung Quốc) và thất bại. Mới hay việc học hỏi, trau dồi ngay cả các "giá trị cũ" luôn có giá trị và không bao giờ là thừa cả...

(Còn tiếp)