Ngày đáng nhớ của Bỉ

Rạng sáng qua, Bỉ nhận được cùng lúc hai tin vui. Trước hết, chiến thắng Israel 3-1 trên sân nhà King Baudoin có nghĩa là Bỉ không chỉ giữ được ngôi đầu chung cuộc của bảng B ở vòng loại EURO 2016, mà còn trở thành đội bóng số 1 thế giới lần đầu tiên trong lịch sử. Đây là một sự thật khó tin vì cách nay 100 tháng, chính xác là hồi tháng 6/2007, Bỉ vẫn còn lẹt đẹt ở vị trí thứ 71 trên BXH FIFA sau trận thua Phần Lan 0-2. Nhưng khi FIFA công bố BXH mới vào ngày 5/11 tới, Bỉ chắc chắn đứng đầu, vị trí mà trước đó mới chỉ có Đức, Brazil, Italia, Pháp, Argentina, Tây Ban Nha và Hà Lan thay nhau nắm giữ.

Niềm vui của thầy trò ông Marc Wilmots như được nhân đôi khi biết tin Hà Lan thua Czech. Như vậy, “Cơn lốc màu da cam” vắng mặt ở Pháp 2016. Nhờ đó, Bỉ chắc chắn được xếp hạt giống số 1 tại lễ bốc thăm chia bảng cho EURO vào hè năm sau. Hạnh phúc ấy giải thích tại sao “thế hệ vàng” mới của Bỉ đang bay bổng. Tiền vệ cánh Dries Mertens tuyên bố: “Tôi cực kỳ hài lòng. Vâng! Đấy là vị trí số 1 thế giới”. Thủ quân Vincent Kompany tâm sự: “Chúng tôi vẫn rất thực tế, nhưng Bỉ hiện là số 1 thế giới. Tôi ngỡ như mình vừa được trở lại thập niên 80”.

Ngôi sao Eden Hazard càng bốc phét tợn: “Vô địch EURO 2016 là mục tiêu duy nhất của Bỉ ở hè năm sau. Chúng tôi thừa biết đội nhà đủ sức làm được điều đó”. Và người Bỉ ắt hẳn càng hài lòng hơn khi chính HLV tuyển Israel là Eli Guttman cũng thừa nhận: “Bỉ xứng đáng là số 1 trên BXH FIFA. Hôm nay, chúng tôi vừa phải đối đầu với đội bóng mạnh nhất thế giới. Tôi chỉ còn biết ghen tị với HLV của họ vì ông ấy có quá nhiều chọn lựa. Người Bỉ đúng là đang có một ‘thế hệ vàng’ mà theo tôi thì mạnh hơn cả Đức. Thậm chí, Nam Mỹ hiện không có ĐTQG nào đủ sức so với Bỉ”.

BXH FIFA khác nào trò đùa

Dù vậy, vẫn không thiếu người cho rằng vị trí số 1 của Bỉ trên BXH FIFA là chuyện rất buồn cười. Cầu thủ người Argentina là Emiliano Bonfigli tuyên bố: “Bỉ đang trên nóc của bóng đá thế giới? Xin hãy tha thứ cho tôi vì không chia sẻ niềm vui này cùng các bạn. Nhưng đúng là tôi cho rằng BXH FIFA không phản ánh chính xác sức mạnh thật sự của các ĐTQG”. Bonfigli hơi nặng lời, nhưng chẳng phải không có lý. Vì chỉ tính riêng vòng loại EURO 2016, Bỉ chẳng phải đội kiếm nhiều điểm nhất. Họ được 23điểm, vẫn còn kém Italia 24 điểm, TBN 27 điểm, Áo 28 điểm, Anh 30 điểm.

Ngoài ra cho tới nay, mọi ĐTQG từng dẫn đầu BXH FIFA chí ít đều vào tới chung kết World Cup. Thậm chí ngoại trừ Hà Lan, tất cả đều từng vô địch World Cup. Ngược lại, Bỉ chỉ vào đến tứ kết World Cup 2014 và đấy là lần đầu họ vượt qua vòng loại giải này suốt 13 năm qua. Bên cạnh đó, thành công ở vòng loại EURO 2016 đồng nghĩa với Bỉ trở lại VCK giải vô địch châu Âu lần đầu tiên sau 16 năm xa cách. Rõ ràng là thiếu thuyết phục khi một ĐTQG thường xuyên nằm ngoài vòng tranh chấp huy chương của các giải lớn hiện sắp chiếm vị trí số 1 thế giới.

Ngặt nỗi là từ ngày ra đời, BXH FIFA từng gây ra không ít chuyện kỳ lạ như vậy. Bởi cũng chỉ có BXH FIFA mới dám nâng Na Uy lên số 2 thế giới, hoặc xếp Mỹ vào Top 4 năm 2006 khiến ngay cả các tuyển thủ xứ cờ hoa cũng sửng sốt. Còn từ ngày FIFA đề ra cách tính điểm mới cho BXH từ tháng 7/2006, tình hình vẫn chẳng được cải thiện, nếu chưa nói có phần lố bịch hơn. Đơn cử như hồi tháng 7 năm nay, Mỹ vừa rớt tới 7 bậc xuống hạng 34 chỉ vì lần lượt… thắng Đức, Hà Lan, Guatemala và Honduras trong tháng trước!

Ngoài ra, xứ Wales hiện đứng trong Top 8, bất chấp sự thật là trước đó, họ chưa từng dự VCK EURO nào và không qua nổi vòng loại World Cup nào suốt hơn nửa thế kỷ. Hay ngay trước VCK World Cup 2014, Brazil từng có lúc rơi xuống hạng 22.

Những “chuyên gia” nghiên cứu BXH FIFA

Sở dĩ phát sinh những chuyện cười ra nước mắt như vậy là do FIFA luôn cố gắng cải tiến BXH, nhưng chỉ quan tâm tới công thức mà quên mất rằng bóng đá không phải là toán học. Lịch sử cho biết FIFA giới thiệu BXH lần đầu vào tháng 12/1992, điều chỉnh lần đầu từ tháng 1/1996 và thay đổi gần nhất từ ngày 12/7/2006. Công thức tính hiện nay thoạt nhìn có vẻ rất khoa học với phương trình “M x I x T x C” dựa vào 4 yếu tố chính là kết quả trận đấu, tầm quan trọng của trận đấu, sức mạnh của đối thủ và sức mạnh của khu vực.

Theo đó, M là kết quả của trận đấu (thắng 3 điểm, hòa 1 điểm, thua 0 điểm). I là tầm quan trọng của trận đấu (giao hữu hệ số 1, vòng loại các giải lớn 2,5; giải vô địch châu lục và Confederations Cup 3; VCK World Cup 4), T là sức mạnh của đối thủ theo công thức (200-thứ hạng)/100 với ngoại lệ là đội đứng số 1 thế giới được tính 2 điểm và các đội từ hạng 150 trở xuống đều tính điểm như nhau là 0,50. C là khu vực với châu Âu và Nam Mỹ hệ số 1; CONCACAF 0,88; châu Á và châu Phi 0,86, còn châu Đại dương 0,85.

Ngoài ra, nhằm đề cao phong độ nhất thời, FIFA xét điểm số đạt được trong vòng 12 tháng gần nhất có hệ số 1; 12-24 tháng trước 0,5; 24-36 tháng trước 0,3 và 36-48 tháng trước chỉ còn 0,2.

Vấn đề là khi rút thời gian tính điểm xuống còn 4 năm theo chu kỳ World Cup thay vì 8 năm như trước, FIFA đã vô tình biến BXH trở thành bảng xét phong độ nhất thời, nên không thể đánh giá các nền bóng đá thật toàn diện. Đây là vấn đề quan trọng, chưa kể FIFA còn bỏ qua những yếu tố đáng kể khác như số bàn thắng-thua, HLV sử dụng đội hình chính hay thử nghiệm, hoặc trận đấu ấy chỉ có tính thủ tục hay không… Bởi lẽ, bảng hệ số của UEFA tuy có thời gian chỉ 5 năm, nhưng số trận đấu liên quan tới mọi CLB trong cùng LĐBĐ trong giai đoạn đó rất nhiều, vậy mà vẫn còn chịu ảnh hưởng do các đội không mặn mà với Europa League… Đằng này, BXH FIFA chỉ giới hạn trong 4 năm, mà với số trận đấu bình quân 10-15 trận/năm của các ĐTQG, lại thêm đối tượng thi đấu phần lớn do mỗi đội lựa chọn, đánh giá chính xác rõ ràng là không thể.

Điều trớ trêu là BXH như một phương trình toán này đang được FIFA tin tưởng tới mức sử dụng để xếp hạt giống cho các vòng loại và VCK của các giải lớn. Hậu quả là có những đội không mạnh về chuyên môn, song… giỏi tính toán đã tận tình khai thác những lỗ hổng trong cách tính của FIFA để hưởng lợi.

Chẳng hạn để được xếp hạt giống tại Brazil 2014, Thụy Sĩ chỉ đá đúng 3 trận giao hữu trong năm bản lề World Cup, vì đá nhiều hơn thì họ phải tụt hạng. Mới nhất là trường hợp của Romania. Nhờ nghe theo lời khuyên của một cố vấn nên chỉ đá đúng 1 trận giao hữu trong 12 tháng trước lễ bốc thăm vòng loại World Cup 2018 (thắng Đan Mạch 2-0), họ đã bất ngờ có tên trong danh sách hạt giống. So với mấy ĐTQG lém lỉnh này, Bỉ cày cục để leo lên số 1 BXH FIFA nên khen thay vì chê.

Minh Châu

Chỉ tính riêng vòng loại EURO 2016, Bỉ chẳng phải đội kiếm nhiều điểm nhất. Họ được 23 điểm, vẫn còn kém Italia 24 điểm, TBN 27 điểm, Áo 28 điểm, Anh 30 điểm.