"Katie Ledecky là trường hợp tỷ người mới có một" - Phần 1

"Katie Ledecky là trường hợp tỷ người mới có một" - Phần 2

Luôn giữ tốc độ khi tập luyện giống như khi đang thi đấu

Yếu tố tốc độ càng ngày càng đóng vai trò quan trọng hơn quãng đường bơi. Một VĐV bơi đường dài giờ đây không còn miệt mài bơi 100km/tuần trong vô thức như trước nữa. Ngày nay, hầu hết các VĐV, bao gồm cả Ledecky, chỉ giữ một khối lượng tập luyện vừa phải vào khoảng 55 cho tới 70km/tuần, nhưng với những bài tập nặng hơn và đòi hỏi tốc độ nhiều hơn. Hay nói cách khác là “quý hồ tinh bất quý hồ đa”.

Tần số 1.36 giây/chu kỳ tay là “chỉ số vàng” đối với Ledecky. Đó là khoảng thời gian trung bình mà Ledecky thực hiện đủ một chu kỳ gồm: Tay trái – tay phải – tay trái. HLV của Ledecky gọi đó là tần số tay (stroke rate) hoặc tốc độ thi đấu (race pace).

Đối với một VĐV bơi đường dài, tần số tay sẽ biến đổi tuỳ theo cự ly thi đấu, trung bình khoảng 1,4 giây đối với cự ly 1.500m và 1,2 giây đối với cự ly 200m. Cự ly càng ngắn, tần số tay càng giảm và VĐV có xu hướng bơi với tốc độ và nhịp độ nhanh hơn. Theo HLV Gemmell, tần số 1,36 giây là “chỉ số vàng” cần đạt được khi tập luyện và ông luôn theo sát Ledecky để đảm bảo cô luôn giữ vững được nhịp độ tập luyện như vậy.

“Trong khi tập luyện, Ledecky thất bại nhiều hơn bất kỳ ai trong nhóm tập cùng cô ấy”, HLV Gemmell. “Ledecky thường tự nhủ rằng, đó là tốc độ mà cô ấy cần đạt tới khi thi đấu, vì vậy lúc tập càng cần đạt tới tốc độ đó nhiều lần. Và rồi cô ấy thực hiện 6 tổ bài tập như vậy và hết 'pin'. Thế nhưng bạn biết không? Ngày hôm sau cô ấy tiếp tục thử lại một lần nữa. Cho đến ngày thứ 3 thì Ledecky “nuốt trọn” được bài tập khó nhằn đó. Đấy là cách mà Ledecky vẫn luyện tập kể từ ngày đầu tiên tôi biết cô ấy cho đến bây giờ.”

Lẽ dĩ nhiên, Ledecky vẫn còn những điểm yếu và công nghệ đã giúp cho HLV Gemmell và Liên đoàn Bơi lội Mỹ ghi lại toàn bộ những thông số luyện tập của Ledecky, qua đó giúp cô khắc phục nhược điểm của mình để càng ngày càng tiến bộ hơn.

Ngay khi Ledecky kết thúc xong bài tập của mình, HLV Gemmell đã có thể xem lại đẩy đủ video clip chất lượng cao ghi lại quá trình tập của Ledecky. Và trước khi Gemmell trở về nhà, thông thường ông đã nhận được một email từ Liên đoàn Bơi lội Mỹ gửi tới trong đó có chứa toàn bộ các thông số của Ledecky bao gồm tốc độ, tần số tay, số sải tay… chi tiết cho từng vòng 50m của buổi tập hôm đó.

Nhờ có những video và báo cáo thông số đó, HLV Gemmell đã giúp Ledecky cải thiện được điểm yếu lớn nhất của cô ở kỹ thuật lộn santo (flip-turn) tại thành bể. Trong vòng hơn 2 năm qua, thành tích của Ledecky ở nội dung sở trường 800m tự do cải thiện dần từ 8’11”00, xuống 8’07”39, rồi tới 8’06”68 và mới đây nhất là KLTG lập tại Rio 2016, 8’04”79, một phần rất lớn là nhờ sự tiến bộ của cô trong kỹ thuật lộn santo.

Cùng với kỹ thuật lộn santo tốt hơn, Ledecky cũng đã giảm được số sải tay cho cự ly 800m từ 330 sải xuống còn 323.5 sải và giờ đây chỉ còn 319 sải.

Thế nhưng đó vẫn chưa phải là ngưỡng cuối cùng của Katie Ledecky.

Những kỷ lục bị nghi ngờ

Điều không tránh khỏi là những thành tích phi thường của Ledecky sẽ khiến nhiều người nghi ngờ: Liệu Ledecky có xài doping?

Tuy nhiên bất cứ ai biết Ledecky, biết về môi trường Thiên chúa giáo đã nuôi dạy nên cô gái này, biết về tính cách của Ledecky ở bên ngoài bể bơi cũng như những giáo án tập luyện khủng khiếp của Ledecky hàng ngày, hẳn sẽ cười nhạt vào sự nghi kỵ đó.

Rowdy Gaines, VĐV từng 3 lần giành HCV Olympic và làm bình luận viên của đài NBC từng thẳng thừng tuyên bố: “Tôi có thể đem tính mạng mình ra cược rằng Ledecky không bao giờ dùng doping. Không bao giờ! Doping không có trong từ điển của cô ấy. Tất cả những gì Ledecky có là tài năng và sự khổ luyện.”

Ngay cả những bước tiến về chuyên môn trong sự nghiệp của Ledecky cũng không có điểm nào khả nghi về việc có dính dáng đến chất cấm. Theo Mario J. Costa - giáo sư tại Đại học Bách khoa Guarda ở Bồ Đào Nha, mức tiến bộ trung bình hàng năm của Ledecky ở cự ly 800m là 3% trong giai đoạn từ 11 cho đến 16 tuổi, giai đoạn mà cô bắt đầu làm quen với bơi đường dài.

Chỉ có một bước tiến vượt bậc giữa tuổi 12 và 13, khi Ledecky đạt mức tiến bộ tới 9.94% trong năm đó, song điều này có thể giải thích bởi hiện tượng dậy thì.

Costa đã so sánh thông số chuyên môn các năm của Ledecky với những nữ VĐV bơi đường dài khác và đưa ra kết luận “sự tiến bộ của cô ấy hoàn toàn nằm trong giới hạn hợp lý, xét theo độ tuổi.”

Cũng bằng cách nghiên cứu tần số tay (stroke rate) và quãng đường trên một sải tay (distance per stroke) và đem so những chỉ số đó với những VĐV bơi nước rút, Costa và Tiago Barbosa - một người cộng sự tại Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore - đã đưa ra kết luận rằng bí quyết thành công của Ledecky nằm ở chỗ cô ấy mang một tâm thế hoàn toàn khác biệt so với bất kỳ một VĐV bơi đường dài nào khác.

“Chúng tôi đã theo dõi qua nhiều năm”, Barbosa viết trong một bức email. “Đó là Katie Ledecky đã xây dựng nền tảng năng lượng như một VĐV nước rút và đem nó vào các cuộc thi đường dài.”

Kết luận đó có vẻ trùng khớp với triết lý của Ledecky và HLV của cô. Ông Gemmell luôn khuyến khích học trò của mình trở thành “những VĐV nước rút trong cuộc thi đường dài.”

Kết quả là Katie thậm chí còn không tỏ vẻ mình giống như một VĐV nước rút nữa mà thực sự trở thành một trong những VĐV nước rút ở tầm cỡ thế giới. Ledecky bắt đầu tập luyện cho cự ly 200m, dần dần tiến bộ, và rồi lại thống trị nó như những cự ly trung bình hoặc dài khác. Minh chứng là chiếc HCV 200m tự do cá nhân cô vừa giành được ở Rio 2016.

Ngay cả ở một cự ly ngắn hơn nữa là 100m, thành tích 53”75 mà Ledecky lập được tại Austin vào đầu năm 2016 cũng đưa cô trở thành VĐV bơi nhanh thứ 12 trên thế giới ở nội dung này. Ledecky cũng chiếm luôn một suất trong đội bơi tiếp sức 4x100m tại Rio, nội dung mà cô và các đồng đội chỉ chịu thua đội tuyển Australia với các hạt nhân quá mạnh.

“Thế giới chưa từng có tiền lệ nào như Ledecky. Ngay cả huyền thoại Janet Evans (từng giành 4 HCV Olympic bơi cự ly trung bình – PV) cũng bơi dở như hạch ở nội dung 100m”, Gaines nói.

Connor Jaeger - người cũng có cự ly thi đấu trải dài từ 200 cho đến 1.500m nhưng hầu như không bao giờ thi đấu ở 100m - cũng phải thừa nhận điều đó thật “điên rồ”. Cơ chế vận động ở các cự ly nước rút và đường dài là hoàn toàn khác biệt. Tập luyện các bài cho cự ly 1.500m một cách nghiêm túc chỉ có thể “huỷ diệt” các VĐV bơi cự ly ngắn.

Sức bật ở những vòng đua cuối cùng

Thông thường một VĐV bơi cự ly 800m có thể đạt tốc độ nước rút cho 100m cuối vào khoảng 1'01". Ledecky có khả năng làm tốt hơn nhiều.

Trong lần lập KLTG tại Austin hồi tháng 1/2016 ở nội dung 800m tự do tương đương với 16 vòng bể, Ledecky giữ tần số tay trung bình trong khoảng 1,38 cho tới 1,41 giây ở 13 vòng đầu tiên. Nhưng ở 3 vòng cuối, tương đương 150m, khi mà Ledecky đang dẫn trước đối thủ tới 14 giây, tần số tay của cô giảm dần xuống 1,36; 1,35 và ở 50m cuối cùng là 1,29 giây!

Điều kinh ngạc ở chỗ tần số tay càng nhanh thì hiệu quả nước cho mỗi sải tay của Ledecky lại càng tốt hơn. Cả 3 vòng cuối cùng của cuộc đua, Ledecky đều chỉ mất từ 40 cho đến 41 sải tay để hoàn thành mỗi 50m, bằng với vòng đầu tiên khi cô được hưởng lợi thế xuất phát từ bục. Ledecky hoàn thành 100m cuối cùng của cuộc đua với thời gian 59”31!

Rebeca Adlington, nữ kình ngư người Anh từng 2 lần giành HCV Olympic (và cũng là người bại trận trước Ledecky ở Olympic 2012 – PV) phải thừa nhận: “Rất khó để kiếm ra một nữ VĐV nào có thể tăng tốc như Ledecky. Cô ấy sở hữu sức mạnh mà tôi không bao giờ có được. Cô ấy đã thiết lập lại chuẩn mực cho bơi lội nữ.”

Trước đó từ rất lâu, HLV Gemmell đã từ bỏ ý định tìm kiếm bạn tập là nữ giới cho Katie Ledecky. Vì vậy quá trình tập luyện của Ledecky hầu hết là với các nam VĐV. Những VĐV đỉnh cao thường sẽ đạt đến trình độ của các đối thủ cạnh tranh. Trong trường hợp của Ledecky, “đối thủ” luyện tập hàng ngày của cô là những nam VĐV hàng đầu của nước Mỹ!

Ledecky vẫn thường thua các nam đồng nghiệp, nhưng những lần thắng của cô cũng không ít!

Với các bài tập chú trọng vào khả năng nước rút ở đoạn cuối trước khi chạm thành bể, HLV Gemmell cam đoan rằng ở Rio 2016, dù kết quả của mỗi cuộc thi có thể nào, Ledecky sẽ luôn chiến thắng đối thủ ở 15m cuối.

“Nếu bạn xem Ledecky tập luyện, bạn sẽ thấy cô ấy thực hiện liên tục 40 lần nước rút với tốc độ thi đấu cự ly 200m. Cô ấy tập như vậy 48 tuần/năm, 10 buổi/tuần, từ 20-40 lần/buổi. Và bạn sẽ thấy 15m cuối của Ledecky trong các cuộc đua tại Rio 2016 sẽ dễ dàng như thế nào” – Gemmell nói.

Và thực tế là cô gái 19 tuổi đã hơn 2 lần phá các kỷ lục tại Rio 2016, đồng thời vô tư ăn mừng chiến thắng của mình khi các đối thủ vẫn còn loay hoay với 15m cuối cùng của họ.