Bàn về bóng đá Anh, đặc trưng chính là cuồng nhiệt và lăn xả, còn người Italia mưu cầu vinh quang bằng mọi giá. Với Tây Ban Nha, tất cả gói gọn trong một chữ “đẹp”.

Không lấy vinh quang làm chuẩn mực

Vậy là sau hàng thập niên khiến người hâm mộ chờ dài cổ, Tuyển Tây Ban Nha rốt cuộc đã thể hiện đúng tiềm năng với lối chơi tiki-taka, bắt đầu từ ngôi vô địch châu Âu 2008. Một cú hat-trick 3 danh hiệu lớn liên tiếp với 2 tại EURO và 1 ở World Cup đã thừa đủ để khẳng định giá trị của hệ thống này. Từ đó, không khó dự báo các CLB TBN đang đua nhau học hỏi Tiki-taka?

Bớt giỡn, vì “bức tranh” bóng đá TBN, tương tự văn hóa nước này gần như chẳng bao giờ có được gam màu đồng nhất. Mỗi miền, mỗi vùng đều có những ý tưởng riêng để theo đuổi và thể hiện, bóng đá cũng như vậy. Từ Barcelona, Madrid, Sevilla, Bilbao đến bất cứ nơi nào, lối chơi đặc trưng đều không trùng lặp. Điểm chung duy nhất chỉ ở một chữ “đẹp” hoặc “ngon”, như kiến trúc hoặc nghệ thuật… ẩm thực ở đây.

Thành công của Tuyển TBN không có nghĩa hệ thống Tiki-taka thành "mốt".

“Kiến trúc trên khắp TBN rất khác nhau”, một nhà văn TBN khẳng định, “món ăn của mỗi nơi cũng mỗi khác, nhưng luôn phải đầy màu sắc, tạo cảm giác hưng phấn. Bóng đá TBN đẹp mà đa dạng cũng như cuộc sống ở nước này”. Nói có sách, mách có chứng, Paella - món cơm trộn thịt gà với hải sản chỉ được dân Valencia ưa chuộng, chứ không phải toàn cõi TBN.

Ở xứ Basque, món khai vị pintxos khác với tapas quen thuộc của dân TBN. Trong khi ấy, các loại giăm-bông vùng Iberia hoặc Serrano kiểu Mexico chỉ quen thuộc với dân phương nam. Vì vậy, lối chơi của các CLB ở các vùng khác nhau cũng khác nhau.

Mỗi cây mỗi hoa, mỗi nhà mỗi kiểu

Đơn cử như Athletic Club, đội bóng xứ Bilbao từ lâu đã đá bóng theo kiểu Anh, tương tự nhiều CLB khác từ xứ Basque cho đến miền bắc. Lối chơi truyền thống của các đội này là chuyền bóng ngay người, tận dụng sức mạnh và xông xáo, dùng cầu thủ địa phương vốn là công nhân của các khu mỏ hoặc các ngành công nghiệp nặng trong vùng.

Trong khi ấy, Catalonia cùng thủ phủ Barcelona vốn là một trong những vùng giàu có nhất đất nước do có mối quan hệ buôn bán với các nước thuộc Địa Trung Hải, châu Âu và thế giới. Đây còn là nơi chào đời của nhiều nghệ sĩ lớn và thu hút họ đến từ vùng đông bắc, gần biên giới Pháp như Gaudi và Salvador Dali. Vì vậy, không lạ khi bóng đá vùng này sẵn sàng du nhập mọi ý tưởng đặc sắc từ bên ngoài.

Thông qua Rinus Michels và Johan Cruyff, Barcelona trở thành cậu học trò giỏi của trường dạy bóng đá Hà Lan, thậm chí không chịu ảnh hưởng nào từ lối chơi truyền thống của TBN, chưa kể giới chính trị gia vùng này còn đang định độc lập với chính quyền Madrid. Và mỗi khi Barcelona giành chiến thắng, cầu thủ của họ thường giăng cờ xứ Catalonia thay vì cờ TBN.

Mỗi khi Barcelona giành chiến thắng, cầu thủ của họ thường giăng cờ xứ Catalonia thay vì cờ TBN.

Còn ở miền nam, đặc biệt tại các thành phố như Seville, sự lãng mạn và kích động của những cuộc đấu bò truyền thống vẫn được xem như giá trị thể thao và ảnh hưởng đến lối chơi của các đội. Không khó lý giải sở thích ấy khi đây là nơi tiễn đưa Christopher Columbus lên đường khám phá châu Mỹ, cũng như tưng bừng vũ điệu Flamenco và rộn ràng sân khấu kịch Carmen.

Nhưng nếu ngược lên phía tây bắc xa xôi và thường mưa như trút nước đến các vùng như Galicia và Asturias, dễ thấy người hâm mộ ở đây không quá kén chọn lối chơi của đội nhà, dù trong thập niên 90 và đầu kế kỷ 21 này, Deportivo La Coruna và Celta Vigo từng gây tiếng vang ở La Liga cùng các Cúp châu Âu.

Khi đến Madrid, thủ đô của TBN, bóng đá ở đây phải thể hiện được sự quyến rũ và lịch lãm vượt trội đối thủ. Điều thú vị là ảnh hưởng không chỉ riêng Real Madrid, mà còn phải kể tới Rayo Vallecano, vì dù thực lực yếu hẳn, họ vẫn chấp nhận chơi theo kiểu sang chảnh là chủ động tấn công, bất chấp đối thủ mạnh hơn hẳn, cho dù cái giá phải trả là rớt hạng.

Trong khi ấy, Real Madrid luôn phải thể hiện được sự hào nhoáng bằng chính sách tương tự “Galactico” của chủ tịch Florentino Perez. Bởi khi giành 5 Cúp C1 đầu tiên, Real Madrid đã là đội bóng quy tụ những cầu thủ hay nhất của hai bờ Đại Tây Dương và không ngại ngần giành giật từng ngôi sao trên tay các đối thủ.

Mục tiêu theo đuổi của bóng đá TBN

Real Madrid ắt hẳn càng… vui vì có sự cạnh tranh quyết liệt từ “tử thù” Barcelona. Cả hai luôn tranh nhau từng danh hiệu và từng ngôi sao, từ giỏi nhất đến nhiều triển vọng nhất, đến từ Nam Mỹ cho đến mọi ngỏ ngách khác ở châu Âu và thế giới. Hiện nay, hình ảnh tiêu biểu cho cuộc chiến giữa Real Madrid với Barcelona được thể hiện thông qua cuộc đua tài giữa Cristiano Ronaldo với Lionel Messi được một số người ví như cuộc “ganh đua” giữa hai họa sĩ thiên tài lừng lẫy một thời Francisco Goya và Pablo Picasso.

Nhưng cho dù mọi cuộc chiến có chất liệu như thế nào, từ đá kiểu Anh cho đến Tiki-taka, người hâm mộ ở TBN thật ra chỉ mong chờ một chữ “đẹp”. Họ cần đội nhà thể hiện được sự tao nhã, mỗi đội đều cần có mẫu cầu thủ đủ khả năng thắng đối phương trong tình huống 1 chọi 1, hoặc thể hiện được lối chơi thông minh. Bởi lẽ, người TBN từ nhỏ đến lớn đã quen thưởng thức vẻ đẹp, nên họ sẽ buồn nếu bóng đá không làm được điều đó.

Real Madrid cùng Barcelona đua nhau sắm "sao" cũng chỉ nhằm phục vụ cái "đẹp".

Một cây bút về thể thao và văn hóa TBN giải thích: “Có chút tương đồng giữa văn hóa đấu bò với kỳ vọng vào bóng đá TBN. Cho dù có thích đấu bò hay không, tất cả đều phải thừa nhận người đấu sĩ cần có lòng dũng cảm, kỹ năng biểu diễn, sự thanh thoát để mê hoặc khán giải chứ không chỉ đơn thuần là nắm bắt cơ hội kết liễu con bò. Vẻ đẹp lãng mạn ấy chính là yêu cầu vượt lên trên tất cả trong lịch sử bóng đá TBN”.

Với tư tưởng như vậy nên giờ đây, TBN đang áp dụng hệ thống “tika-taka”, từ Luis Aragones đến Vicente Del Bosque. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là mãi đến nay, các HLV Tuyển TBN mới nhận thức được giá trị của “tika-taka”. Một tác giả viết về lịch sử bóng đá TBN tiết lộ sở dĩ TBN không sớm dùng hệ thống này chẳng qua là do thiếu yếu tố con người. Luis Aragones chỉ thay đổi cách nghĩ sau khi nhìn thấy Barcelona giới thiệu một loạt bậc thầy nhồi bóng như Iniesta, Xavi, Alonso, Villa để thể hiện được trọn vẹn vẻ đẹp trong lối chơi “tika-taka”.

Nói cách khác, Tuyển TBN đã thay đổi, nhưng bóng đá TBN không thay đổi. Những vinh quang gần đây chẳng qua chỉ là thay đổi cách nhìn của mọi người về Tuyển TBN từng bị dè bĩu là thành tích không tương xứng với tiềm năng. Song song đó, tâm lý thi đấu của các tuyển thủ TBN cũng khác trước với sự tự tin cùng tầm nhìn xa hơn. Thế nhưng, Tuyển TBN vẫn có một điều không thay đổi: Họ luôn cố gắng khuất phục đối phương bằng hình ảnh đẹp nhất. Tâm thế ấy chỉ càng nâng cao giá trị của kỷ nguyên mà TBN thống trị châu Âu và thế giới.